Teodolit to instrument geodezyjny służący do pomiarów kątów poziomych oraz kątów pionowych. Można wyróżnić teodolity optyczne i elektroniczne. W teodolitach optycznych stosowane jest szklane koło poziome i koło pionowe z naniesionym podziałem kątowym stopniowym lub gradowym. W teodolitach elektronicznych odczyt kierunku jest wykonywany automatycznie. Teodolit wyposażony jest w lunetę, która wraz z korpusem instrumentu może obracać się wokół jego osi pionowej.

Najcenniejszy teodolit w zasobach Domu Muzealnego został wykonany w firmie Gustawa Gerlacha na przełomie XIX/XX wieku. Właściciel zakładów przyjechał do Warszawy z Niemiec. Zakłady optyczne Gerlacha działały do czasu wybuchu powstania warszawskiego. Po wojnie nie zostały odbudowane. Następne prezentowane przez nas teodolity pochodzą z lat 60-tych XX wieku.  Pierwszy pochodzi ze słynnej niemieckiej firmy przyrządów optycznych Carl Zeiss Jena, oznaczony numerem fabrycznym 50504, drugi wyprodukowano w Polskich Zakładach Optycznych w Warszawie i oznaczono numerem 4589.

Niwelator to instrument geodezyjny, umożliwiający pomiar różnicy wysokości pomiędzy punktami pomiarowymi. Najczęściej niwelatora używa się wraz z trójnogim statywem, na którym montuje się go za pomocą śruby. Znaną i cenioną polską firmą, produkującą od początku XIX wieku sprzęt optyczny, między innymi niwelatory, było przedsiębiorstwo Gustawa Gerlacha w Warszawie. Przed i po II wojnie światowej produkcją sprzętu geodezyjnego zajmowały się Polskie Zakłady Optyczne z siedzibą w Warszawie.

Stale uzupełniamy i powiększamy nasze zbiory. Pani Marta F. przekazała naszemu muzeum interesujące zdjęcie z 1931 roku. Na rogatkach miasta (obok obecnego banku PKO) odbywa się uroczystość powitania Biskupa Sandomierskiego Włodzimierza Jasińskiego. Według ówczesnych zwyczajów w powitaniu uczestniczą władze powiatu i miasta, okoliczne duchowieństwo, stowarzyszenia i mieszkańcy miasta. Fotograf (Goldman, zakład „Promień”) uchwycił w obiektywie moment powitania księdza Biskupa przez żydowskich przedstawicieli kahału opatowskiego. Drugim przekazanym eksponatem jest broszura „Opis życia świętej Genowefy czyli wzór ufności w Bogu”, broszura zawiera podtytuł „Dla pobożnych ludzi”. Wydana w 1886 roku, drukarnia Kohna i Oderfolda w Częstochowie.