(województwo świętokrzyskie, powiat opatowski, gmina Opatów)

Autor: Mateusz Czarnecki

          Rejony Opatowa są dla mnie wyjątkowe. Dlaczego? Wydawały się jak sen dla mojego dopiero kształtującego się młodego umysłu. Otwarte przestrzenie smagające wiatrem codziennie wyrywały mnie z matczynych rąk ku przygodzie. Wiedziałem, że tam w oddali z dala od uspokajającego głosu rodzica delikatną linią Opatówki rysowana jest tajemnica. Chciałem ją złapać i nią kluczyć, zobaczyć co jest za wierzbami, odkryć wszystko co chce mi powiedzieć ta ziemia. Przekuć metafory ruin, łąk w język prosty dla malca...

Teodolit to instrument geodezyjny służący do pomiarów kątów poziomych oraz kątów pionowych. Można wyróżnić teodolity optyczne i elektroniczne. W teodolitach optycznych stosowane jest szklane koło poziome i koło pionowe z naniesionym podziałem kątowym stopniowym lub gradowym. W teodolitach elektronicznych odczyt kierunku jest wykonywany automatycznie. Teodolit wyposażony jest w lunetę, która wraz z korpusem instrumentu może obracać się wokół jego osi pionowej.

Najcenniejszy teodolit w zasobach Domu Muzealnego został wykonany w firmie Gustawa Gerlacha na przełomie XIX/XX wieku. Właściciel zakładów przyjechał do Warszawy z Niemiec. Zakłady optyczne Gerlacha działały do czasu wybuchu powstania warszawskiego. Po wojnie nie zostały odbudowane. Następne prezentowane przez nas teodolity pochodzą z lat 60-tych XX wieku.  Pierwszy pochodzi ze słynnej niemieckiej firmy przyrządów optycznych Carl Zeiss Jena, oznaczony numerem fabrycznym 50504, drugi wyprodukowano w Polskich Zakładach Optycznych w Warszawie i oznaczono numerem 4589.

Niwelator to instrument geodezyjny, umożliwiający pomiar różnicy wysokości pomiędzy punktami pomiarowymi. Najczęściej niwelatora używa się wraz z trójnogim statywem, na którym montuje się go za pomocą śruby. Znaną i cenioną polską firmą, produkującą od początku XIX wieku sprzęt optyczny, między innymi niwelatory, było przedsiębiorstwo Gustawa Gerlacha w Warszawie. Przed i po II wojnie światowej produkcją sprzętu geodezyjnego zajmowały się Polskie Zakłady Optyczne z siedzibą w Warszawie.